A REFORMA DA PLUSVALÍA NO TELLADO DO GOBERNO
Todo parece indicar que nos últimos tempos o vento cambiou de dirección para os consumidores e/ou contribuíntes. A xustiza resolveu varias cuestións con moita repercusión na economía dos cidadáns. Estamos ante un tempo algo convulso e de cambios no mundo xudicial. Primeiro foron as cláusulas chan, despois os gastos de constitución da hipoteca e máis recentemente o Imposto sobre o Incremento de Valor dos Terreos de Natureza Urbana, comunmente coñecido como Plusvalía.
A recente Sentenza do Tribunal Constitucional do 16 de Febreiro de 2017 declarou inconstitucionais os arts. 4.1, 4.2 e 7.4, da Norma Foral 16/1989 de Guipúzcoa reguladora do Imposto sobre o Incremento de Valor dos Terreos de Natureza Urbana por ser estes contrarios ao principio de capacidade económica e non confiscatoriedade (art. 31.1 CE). Esta norma establece que o tributo se calculará en función do valor catastral que teña asignado o inmoble no momento da súa transmisión multiplicado polo número de anos que se mantivo no patrimonio do contribuínte e corrixido por unha porcentaxe que determina cada Concello (dentro duns límites establecidos pola norma estatal). O TC considera que estes preceptos “…finxen, sen admitir proba en contrario, que polo só feito de ser titular dun terreo de natureza urbana durante un determinado período temporal (entre un e vinte anos), revélase en todo caso, un incremento de valor e, por tanto, unha capacidade económica susceptible de imposición”.
Desde o “estalido da burbulla inmobiliaria” non son pouco frecuentes os casos de contribuíntes que venden as súas propiedades por un prezo inferior do que o adquiriron xerándolles unha perda patrimonial importante. Mesmo se dan casos máis sanguentos como aqueles que perderon as súas propiedades por execución hipotecaria e tiveron que facer fronte á plusvalía igualmente. Non pode darse un exemplo máis claro de que algo tiña que cambiar en relación a este tributo.
Hai que dicir que antes desta resolución do constitucional moitos outros tribunais entenderan o mesmo que entendeu este, pero argumentándoo de maneira distinta. Múltiples sentenzas en primeira instancia e nas Audiencias Provinciais viñeron deixando sen efecto as liquidacións deste imposto cando non se producía un incremento de valor do terreo. Aducían que non tiña razón de ser esa liquidación do IIVTNU xa que non nacía a obrigación tributaria porque non se daba un elemento esencial do feito impoñible, é dicir, o aumento real de valor.
O fallo declara inconstitucional os mencionados artigos EXCLUSIVAMNETE en “…aqueles supostos nos que se somete a tributación situacións inexpresivas de capacidade económica, isto é, aquelas que non presentan aumento de valor do terreo no momento da transmisión”. Non se cuestiona a validez do tributo senón a aplicación do mesmo en determinadas circunstancias. Por tanto a figura xurídica do IIVTNU queda totalmente validada fóra destes casos.
O TC declarou a inconstitucionalidade en determinados casos (cando non se produce aumento de valor) dos art. 4.1, 4.2 e 7.4 da referida norma Foral do territorio histórico de Guipúzcoa. O tribunal do contenciosos-administrativo de San Sebastián que elevou a cuestión de inconstitucionalidade tamén solicitou a inconstitucionalidade dos artigos equivalentes da Lei Reguladora das Facendas Locais. O TC expresamente recalcou que non procedeu a esta última declaración por unha cuestión meramente formal (pois a LRHL non era de aplicación ao caso que coñecía) xa que o contido dos artigos das dúas normas son equivalentes. A primeira das incertezas xorde por mor desta cuestión. ¿Ampararanse as corporacións locais do territorio común en que os artigos da LRHL non foron declarados inconstitucionais aínda a propósito do criterio claro e firme do TC? . Ao noso parecer non é o máis lóxico pois o propio TC xa admitiu a trámite cuestiones de inconstitucionalidade de distintos xulgados do contencioso-administrativo (Jerez de la Frontera, Vitoria-Gasteiz e Madrid) sobre esta cuestión e parece evidente en que sentido pronunciarase, pois non se entendería outra cousa.
Doutra banda ao longo de toda a exposición argumentativa da sentenza pódese observar a firmeza e claridade coa que defende a inconstitucionalidade e a nulidade dos citados preceptos (a STC é tomada por unanimidade en Pleno, aínda a pesar dos múltiples argumentos en contra da Avogada do Estado, Deputación Foral de Guipúzcoa, Xuntas Xerais de Guipúzcoa e a Fiscal Xeral deas Estado). Con todo é no parágrafo final da fundamentación xurídica cando “abre a caixa de pandora”. Di textualmente: “…a forma de determinar a existencia ou non dun incremento susceptible de ser sometido a tributación é algo que só corresponde ao lexislador, na súa liberdade de configuración normativa, a partir da publicación desta sentenza…levando a cabo as modificacións…que permitan arbitrar o modo de non someter a tributación as situacións de inexistencia de incremento de valor dos terreos de natureza urbana”.
Dende a publicación desta sentenza é moi habitual ler titulares do tipo: “Anúlanse as plusvalías cando se vendeu con perda patrimonial”. Na nosa opinión o TC en ningún momento pronúnciase sobre se hai ou non perda de valor (e por tanto anula a plusvalía) segundo o prezo de venda, o valor de mercado ou outros criterios. É o parágrafo que transcribimos o que mellor defende esta posición. É verdade que o asunto do que coñece o xulgado do contencioso que eleva a cuestión de inconstitucionalidade baséase na venda dun inmoble por un prezo moi inferior ao de venda, pero o TC expresamente deixa ao lexislador este labor de concreción.
¿E que ocorrerá durante este tempo en que o lexislador non se pronuncie? Pois nos atopamos ante unha situación de inseguridade xurídica importante, pois o labor que comezou o TC aínda non foi culminada. Urxe que se faga. É evidente que os concellos perderán unha fonte de financiamento importante (o IIVTNU durante o 2016 supuxo sobre o 6% dos ingresos non financeiros destas entidades) e resistiranse a estas modificacións. Aínda que como en todos os casos sempre se dan excepcións. En Galicia, o Concello Das Pontes de García Rodríguez xa informou que vai renunciar a esta figura impositiva. En todo caso o que se prevé é un aluvión de consultas nos despachos e posteriores reclamacións.
Antía López García